Ομιλητής ήταν ο Καθηγητής Ψηφιακών Συστημάτων και επικεφαλής της Ελληνικής Εθνικής Ομάδας Κυβερνοασφάλειας, Χρήστος Ξενάκης, ο οποίος ανέδειξε τον διττό χαρακτήρα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Από τη μία πλευρά, η AI αποτελεί κινητήριο δύναμη καινοτομίας και ανάπτυξης, με επιρροή που μπορεί να συγκριθεί με την ανακάλυψη του ηλεκτρισμού ή του διαδικτύου. Από την άλλη, εισάγει νέες και σοβαρές προκλήσεις για την ασφάλεια, καθώς μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο κυβερνοεπιθέσεων και παραπληροφόρησης.
Ο Καθηγητής Ξενάκης παρουσίασε την ιστορική εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, από τα πρώτα βήματα της δεκαετίας του 1980, με την πρώιμη υπολογιστική και την ανάλυση δεδομένων, έως τα σημερινά γενετικά μοντέλα και τα μεγάλα γλωσσικά συστήματα που αλλάζουν δραστικά τον τρόπο με τον οποίο παράγεται και διαδίδεται η πληροφορία. Η πορεία αυτή περιλαμβάνει συστήματα βασισμένα σε κανόνες τη δεκαετία του 1990, την ανάπτυξη του διαδικτύου και των προγνωστικών αναλύσεων στις αρχές του 2000, την είσοδο της μηχανικής μάθησης και της αυτοματοποίησης τη δεκαετία του 2010 και, πιο πρόσφατα, τη ραγδαία εξέλιξη της βαθιάς μάθησης και της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης. Με χρονικά διαστήματα που όλο και μικραίνουν παρατηρούμε την αλματώδη εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης.
Η τεχνολογία αυτή ανοίγει τεράστιες δυνατότητες για την κοινωνία. Στον τομέα της υγείας, προσφέρει ευκαιρίες για έξυπνες διαγνώσεις και εξατομικευμένες θεραπείες· στην ενέργεια, υπόσχεται βέλτιστη διαχείριση των πόρων και πράσινες λύσεις· στις μεταφορές, μπορεί να βελτιώσει την ασφάλεια και την αποδοτικότητα· ενώ στην επιχειρηματικότητα δημιουργεί νέες μορφές δραστηριότητας και απασχόλησης.
Ωστόσο, οι ίδιες δυνατότητες συνοδεύονται από σκοτεινές όψεις. Η εξάπλωση των deepfakes τροφοδοτεί τη μαζική παραπληροφόρηση, οι επιθέσεις phishing υποστηρίζονται πλέον από αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, το κακόβουλο λογισμικό και το ransomware γίνονται πιο αποτελεσματικά, ενώ οι ίδιες οι υποδομές AI μετατρέπονται σε στόχους επιθέσεων με τη μορφή adversarial attacks, αλλοίωσης δεδομένων ή κλοπής μοντέλων.
Η νέα αυτή πραγματικότητα δημιουργεί μεγάλες προκλήσεις και στο επίπεδο της ηθικής και της διακυβέρνησης. Θέματα όπως η μεροληψία των αλγορίθμων, η προστασία της ιδιωτικότητας και η ανάγκη για «εξηγήσιμη AI» φέρνουν στο προσκήνιο την αξία της διαφάνειας, της εμπιστοσύνης και της λογοδοσίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες αναπτύσσουν ήδη κανονιστικά πλαίσια, όπως το EU AI Act, το NIS2, το DORA και το NIST AI Risk Management Framework, για να εξασφαλίσουν ότι η τεχνολογία θα αξιοποιηθεί με ασφαλή και υπεύθυνο τρόπο.
Σημαντικό μέρος της παρουσίασης αφιερώθηκε επίσης στη συμμετοχή του Πανεπιστημίου Πειραιώς σε ερευνητικά έργα αιχμής που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το έργο RESCALE στοχεύει στην ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας της εφοδιαστικής αλυσίδας λογισμικού και υλικού. Το έργο AIAS εστιάζει στην ανάπτυξη τεχνικών άμυνας απέναντι σε επιθέσεις που στοχεύουν τα συστήματα AI, δημιουργώντας παράλληλα εργαλεία εξηγησιμότητας για μεγαλύτερη διαφάνεια. Το ANTIDOTE συνδυάζει την τεχνητή νοημοσύνη με το ιατρικό Διαδίκτυο των Πραγμάτων, βελτιώνοντας την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια των συστημάτων υγείας. Τέλος, το έργο cPAID αναπτύσσει ένα cloud-based πλαίσιο προστασίας εφαρμογών AI από επιθέσεις, ενώ παράλληλα εισάγει σχήματα πιστοποίησης για την ασφάλεια, την ιδιωτικότητα και την ηθική αριστεία.
Όπως τόνισε ο Καθηγητής Χρήστος Ξενάκης, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ταυτόχρονα ευκαιρία και απειλή. Το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι αν θα την υιοθετήσουμε, αλλά με ποιον τρόπο θα τη διασφαλίσουμε ώστε να λειτουργήσει προς όφελος της κοινωνίας.
Η παρουσίαση στη ΔΕΘ ανέδειξε την ηγετική θέση του Πανεπιστημίου Πειραιώς στον τομέα της έρευνας για την Τεχνητή Νοημοσύνη και την Κυβερνοασφάλεια, επιβεβαιώνοντας ότι το Ίδρυμα δεν παρακολουθεί απλώς τις εξελίξεις, αλλά συμβάλλει ενεργά στη διαμόρφωσή τους.